تجهیزات فیزیوتراپی (قسمت اول)

فيزيوتراپي يكي از روش‌هاي تسكين بسياري از دردهاست كه افراد بسياري از اين روش استفاده مي‌كنند. فيزيوتراپي علاوه بر اينكه بايد توسط پزشكان يا فيزيوتراپيست‌هاي خبره انجام شود، نياز به دستگاه‌هايي هم دارد كه به كمك افراد مي‌آيند. در اين بين علاوه بر تخصص فيزيوتراپيست نمي‌توان نقش دستگاه‌ها و تجهيزات را ناديده گرفت. در اين مطلب به نقش و تاثير اين دستگاه‌ ها در روند درمان مي‌پردازيم.

کیسه های شنی

کیسه شنی به عنوان وزنه برای ایجاد کشش در عضوی مثل گردن استفاده می‌شود.

• از جنس پارچه برزنت ضد آب
• دوخت محکم
• بدون ریزش شن
• دارای یک قلاب مقاوم
• در بسته های 5 عددی

گونیامتر

به طور کلی یک گونیامتر میتواند کاربردهای فراوانی داشته باشد و در زمینه‌های مختلفی مورد استفاده قرار بگیرد اما در زمینه پزشکی از گونیامتر برای بررسی میزان دامنه حرکت مفاصل استفاده میشود.

دلیل استفاده از واحد درجه در اندازه‌گیری دامنه حرکت مفصل، دَوَرانی یا به عبارت دیگر زاویه ای بودن حرکت مفصل است. دامنه حرکت را در دو نوع فعال و غیرفعال دسته بندی میکنند. دامنه حرکت فعال برای زمانی است که فرد با استفاده از نیروی عضلات خود، مفصل را حرکت میدهد. اما زمانی که یک نیروی خارجی علاوه بر نیروی خود فرد مانند کمک پزشک، یک دستگاه ارتوپدی و… به اندام وارد میشود، دامنه حرکتی، غیرفعال نامیده میشود.

گونیامترها معمولا از جنس پلاستیک بی رنگ یا شفاف و یا از جنس فلز ساخته میشوند. دو بازو بر روی گونیامتر قرار دارد که یکی از آنها برای قرارگیری بر روی بدن به صورت ثابت و دیگری برای اندازه گیری میزان زاویه میباشد. مرکز گونیامتر بر روی مفصل قرار میگیرد و بازوها کار اندازه گیری را انجام میدهند.

انواع گونیامتر

گونیامترها از نظر جنس و اندازه با هم متفاوت هستند و همانطور که گفته شد، در دو جنس پلاستیکی و فلزی تولید میگردند. گونیامترهای پلاستیکی شفاف‌ اند و دقت بیشتری در اندازه‌گیری دارند؛ همچنین در قیمت های پایین تری نسبت به مدلهای فلزی عرضه میشوند. اما گونیامترهای فلزی با وجود مقاومت بالا در برابر آسیب های احتمالی، هم قیمت های بالایی دارند و هم برای بعضی از کاربران دقت مورد نظر را فراهم نمیکنند.

گونیامترها در اندازه های 9، 15، 20 و 30 سانتی‌متر طراحی میشوند که کاربر بر اساس نوع استفاده خود از آنها، سایز مناسب را انتخاب میکند. به طور مثال مدل 9 سانتی‌متری برای بررسی مفاصل انگشتان بوده و به نام گونیامتر انگشتی معروف است. اندازه های بلندتر نیز برای مفاصل آرنج، شانه، زانو و… استفاده میشوند.

گونیامتر های ذره‌بین دار

نوع دیگری از گونیامتر ها هستند که دارای دو میله و یک بخش چرخان میباشند. در بخش چرخان گونیامتر نقاله ای قرار گرفته است. ذره بین به کار رفته در دستگاه زاویه ی دقیق اندازه گیری شده را نشان میدهد و این باعث میشود که شما به جای نگاه کردن به تعداد انبوهی از اعداد، یک عدد را به طور دقیق مشاهده کنید و خطای کارتان را کاهش دهید.

این گونیامترها به گونیامتر متغیر نیز معروف هستند چراکه میتوانید به راحتی با باز و بسته کردن ملیه های آن اندازه بازوهای آنرا تغییر داده و برای اهداف متفاوت استفاده کرد.

گونیامتر بیمارستانی نوزاد

از این نوع گونیامتر برای بررسی میزان حرکت گردن نوزاد استفاده میشود. این گونیامتر به وسیله دو پایه بر روی تخت نوزاد به صورت ایستاده قرار میگیرد. سپس پزشک میتواند سر نوزاد را به راحتی گردانده و میزان حرکت گردن او را محاسبه کند.

گونیامتر دیجیتال

در این نوع گونیامتر به جای نقاله در مرکز دستگاه، از یک بخش اندازه گیری دیجیتالی استفاده شده که درجه اندازه گیری را به طور دقیق نمایش میدهد. این مدل هم میتواند خطای اندازه گیری را کاهش دهد اما ممکن است با تمام شدن باتری دچار مشکل شوید.

الکتروگونیامتر

 نوع دیگری از گونیامترها که به الکتروگونیامتر موسوم هستند، از یک یا دو سنسور تشکیل شده اند که بر روی پوست نصب میشوند و قسمت دیگر دستگاه رابطی است که سنسورها را به بخش پردازشگر وصل میکند. بخش پردازشگر میزان خم شدن سنسورها تسخیص داده و به درجه ثبت میکند.

از این نوع گونیامترها برای بررسی های تخصصی تر و یا تحت نظر گرفتن میزان حرکت مفصل ها در حین فعالیت های روزمره استفاده میشود. جالب است بدانید که از این نوع گونیامترها برای معاینه میزان حرکت مفصل پا یا دست حیواناتی مانند اسب استفاده میشود که میتوانند اطلاعات دقیق و خوبی را در اختیار دامپزشک قرار دهند.

انکلاینومتر

وسایلی شبیه به گونیامتر ها برای اندازه گیری دامنه حرکت مفاصل وجود دارند که به انکلاینومتر معروف هستند. همانطور که قبلا هم گفتیم دو بازوی گونیامتر را باید بر روی اندام های حرکتی و مرکز آن را بر روی مفصل قرار داد اما برای استفاده از انکلاینومتر تنها کافی است آن را بر روی یکی از اندام های حرکتی قرار دهیم.

این فرایند در استفاده از انکلاینومتر باعث شده تا هم دقت بیشتری در اندازه گیری فراهم شود و هم استفاده از این دستگاه راحت تر باشد.

گونیامتر های لیزری

گونیامترهای لیزری تلفیقی از گونیامتر و انکلاینومتر هستند. این گونیامترها به صورت دیجیتالی عمل کرده و با قرار گرفتن بر روی اندام مورد نظر میتوانند میزان دامنه حرکت مفصل را اندازه گیری کنند. ویژگی منحصر به فرد این گونیامترها وجود خطوط لیزری است که با روشن کردن دستگاه بر روی اندام ظاهر میشوند و در کنار عملکرد انکلاینومتری خود، دقت خیلی خوبی را فراهم میکند.

نردبان انگشت فیزیوتراپی

نردبان انگشتان فیزیوتراپی وسیله ای (معمولاً چوبی) که دارای دندانه هایی است که امکان صعود انگشتان بر روی آن که به شکل عمود بر روی دیوار نصب می شود وجود دارد و وسیله ای برای روزش انگشتان دست است.

واکر

واکر یکی از ابزار مهم برای یاری کردن به راه رفتن است. در مریض هایی که نیروی عضلات اندام زیرین آنها کاهش پیدا کرده است، دامنه حرکتی مفصل ران یا زانو یا مچ پای آنها کاسته شده، درد و یا ناهنجاری مفصلی دارند و یا مشکلی در تعادل دارند واکر میتوان یاری کننده باشد.

بسیار مهم است تا بیماران بعد از درمان آسیبی که به اندام تحتانی یا لگن آنها رسیده یا عمل جراحی که برای آنها انجام شده هرچه زودتر راه بروند. (منظور از اندام تحتانی قسمتی از بدن است که در پایینتر از لگن قرار دارد). در بسیاری از این بیماران پزشک اجازه راه رفتن بر روی اندام مشکل دار را تا مدتی نمیدهد. در این مدت بیمار باید از واکر یا عصا استفاده کند.

واکر به علت داشتن چهار عدد پایه از عصا پایدارتر است. واکر مناسب کسانی است که در آنها حفظ پایداری در حالت ایستاده مشکل است مانند

• افراد مسن یا افرادی که به علت ابتلا به بعضی بیماری های مزمن و یا سکته مغزی دچار ضعف عضلانی بخصوص در اندام تحتانی هستند. این افراد برای ایستادن نیاز به یک تکیه گاه محکم و پایدار دارند. واکر با داشتن چهار عدد پایه خود یک جسم پایدار است که میتوان به آن تکیه داد
• افرادی که تازه آسیب دیده اند یا تحت عمل جراحی قرار گرفته اند. این افراد طرز راه رفتن با یک وسیله کمکی را خوب نمیدانند. در بین وسایل کمکی راه رفتن با واکر ساده تر است و بیمار میتواند راه رفتن را با یک واکر آغاز کند. وقتی چند روزی گذشت و حال عمومی بیمار بهتر شد، سرگیجه او کاهش پدا کرد، احساس ضعف کمتری داشت و به عضلات خود مسلط تر شد میتواند از عصا استفاده کند.

واکینگ شولدر

واکینگ شولدر جهت انجام تمرینات توانبخشی مفصل شانه و اندام فوقانی

ویت کاف

ویت‌کاف (وزنه) برای درمان ضعف حرکتی و تقویت عضلانی در افراد استفاده می‌شود. به این صورت که ویت‌کاف به دور مچ پا یا دست بسته می‌شود و با بالا و پایین کردن عضوی که وزنه به آن بسته شده است به تقویت عضلات کمک می‌کند. این نوع وزنه دارای جیب‌هایی برای وزنه‌های از جنس آهن یا ماسه می‌باشد که وزن آن متناسب با هدف انتخاب می‌شود.

کاربردهای ویت‌کاف:

• وقتی شکستگی در یکی از استخوان‌های بدن رخ می‌دهد برای ایجاد محدودیت در حرکت استخوان شکسته و جوش خوردن محل شکستگی از اسپلینت یا گچ گرفتن آن محل استفاده می‌شود. گچ گرفتگی در مواقعی باعث ضعیف شدن مفاصل به عبارتی خشک شدن مفاصل می‌شود. با بستن ویت‌کاف به عضوی که تازه از گچ خارج شده و ورزش دادن آن می‌توان خشکی مفاصل آن ناحیه را بر طرف کرد.

• پس از باز شدن گچ ، بیمار نیاز به تمرین‌های ورزشی و برنامه فیزیوتراپی دارد تا قدرت مفاصل از دست رفته به آن باز گردد برای این کار متخصص فیزیوتراپ یک سری حرکات و نرمش هایی به بیمار آموزش می‌دهد. قسمتی از این نرمش‌ها در کلینیک فیزوتراپی انجام می‌شود ولی قسمت عمده این کار باید توسط خود بیمار و بطور مداوم در منزل انجام شود.
• ورزشکارن برای داشتن عضلاتی قوی این وزنه‌ها را به پا یا دست خود می‌بندد و حرکات ورزشی خود را انجام می‌دهند. به طور مثال با بستن ویت‌کاف به پا هنگام دویدن یا راه رفتن قدرت پا و عضلات آن را زیاد می‌کنند. علاوه بر آن بستن ویت‌کاف در هنگام ورزش به سوزاندن کالری و کربوهیدرات‌ها نیز کمک می‌کند. البته باید توجه داشته باشید که تمرین‌های ورزشی خود را با وزن سبک شروع کنید و به تدریج از وزنه‌های سنکین‌تر استفاده کنید. 

یونیت هات پک

كيسه مخصوصی است كه دارای گرمای مرطوب بوده و ضمن گرم نمودن ناحيه مورد درمان با خاصيت افزايش گردش خون در ناحيه درمان كاربردهای زير را دارد.

موارد كاربرد : 

كاهش اسپاسـم
كاهــش درد
كاهش‌چسبندگی
کاهش سفتی بافت نرم
فزايش دامنه حركتی
كاهش گرفتگی عضله
آماده‌سازی‌‌ بيمار‌ برای‌ انجام‌ حركات‌ ورزشی‌ و تكنيكهای‌ درمانی

تیلت تیبل

افرادی که  به علت امراض حاد شوندۀ مزمن عصبی (دژنراتیو یا تروما) نیازمند به استفاده از صندلى چرخدار شده اند، غالباً در پاهایشان دچار اسپاسم، انقباض، و پوکی استخوان ناشی از عدم استفاده از عضو میشوند. در این شرایط تا حد زیادی سطح عملکرد فرد و روند بهبودی تحت تاثیر قرارمیگیرد.

تخت شیبدار بیمار را از حالت سطح افقی خوابیده بتدریج به حالت عمودی و ایستاده در میآورد، و بیمار را با استفاده از تسمه ها در موقعیت کاملاً ایمنی در تمام مدت فیزیوتراپی نگاه میدارد. قوه جاذبه نقش مهمی درعملکرد تیلت تیبل دارد. چراکه جاذبه درعملکرد اندام های داخلی بدن و سیستم های فیزیولوژیکی مهم است. تحقیقات ثابت کرده است که تحمل وزن اندام باعث بهبود در تراکم استخوان و تقویت مفاصل میشود.

با استفاده از این روش، حتى اگر شیب عمودی کامل نباشد، کشش عضلات، و تنفس فیزیولوژیکی و استقامت بیمار به تدریج بهبود می یابد.

تخت های شیبدار با استفاده از یک سطح مخصوص پا “footplate” میتواند به بیمار کمک کند تا وزن خود را بهتر تحمل کند.

تخت شیبدار از این امکان برخورد است که می تواند از حالت تخت مانند افقی اولیه خود بصورت عمودی بالا یا پایین بیاید. بدین وسیله امکان انتقال و آماده کردن بیمار را براى معالجه فراهم میآورد. این تخت قابل کنترل با دست یا پا است که درمانگر میتواند با استفاده از آن شیب زاویه و ارتفاع عمودی تخت را بر حسب معالجه تغییر دهد. سیستم قفل هاى این تخت در هر مرحله از فیزیوتراپی از هر نوع حرکت نا خواسته تخت جلو گیری میکند. بنابراین بیمار درمان مناسب و راحتی را تجربه خواهد کرد.